Eg får ofte spørsmål om kva eg meiner med godt brød. Ein har så lett for å seie “server med ein salat og godt brød til” når ein skriv oppskrifter. Det beste brødet er nybakt, men mange typar brød toler godt lagring. Dei Heidi bakar her toler å ligge eitt par dagar utan at dei vert kjedelege av den grunn. Server dei med brunost, brie eller til ei god suppe.

Alt godt

Vår norske kosthald er basert på brød, brød og atter brød. Brød til frukost, kvelds og midt på dag. Dette er nedarva gjennom generasjonar. Men vi må ikkje klage. Før i tida hadde dei graut minst to gongar for dag. Graut til frukost og oppattvarma til kvelds. Og det var ikkje fløyelsmjuk graut dei åt, oftast var den kokt på sammalt grovt mjøl.

Korleis det var å ete graut på 1800 talet har Olav Aasmundson Vinje fortalt i ”Ferdaminne” då han åt graut på garden Grut. ”Dette var havregraut av det rette slaget. Sådene stod med piggar nett som busti på ein grisrygg, og svart var han som oskegraut. Eg fekk god mjølk og åt og åt, og det skura ned gjennom halsen, liksom når grantoppen vert slipa og dregen ned igjennom omnspipa”. Ikkje noko spesielt kulinarisk over dette måltidet, altså.

Havremjøl var heller ikkje noko dei fleste kokte graut på då dette mjølet oftast vart svært grovt malt. Men hadde ein ikkje anna laut ein bruke det ein hadde, verre var det å vere utan. Hadde ein bygg og rug var det sjølvsagt best.  

Her er to oppskrifter som gir variasjon i kvardagsbrødet. Desse er grove med nøter og frukt i. Kanskje ikkje noko for små barn. Eg har nøtene heile i deigen, og når du skjer opp skivene deler du dermed nøtene. Det vert eit heilt spesielt mønster i desse brøda. Du må skjere tynne skiver, elles får du heile nøter i munnen. Du må heller ikkje vere ueinig med nokon når du et, då får du nøter i halsen.

Eit gresk uttrykk for ein nær ven er at ein deler brød og salt saman. Inviter gjerne naboen på nysteikte brød, men unngå tema som gjæreplikt. Har du lyst på eit finare brød bakar du dei halvfine rundstykka nedanfor.

Grove fruktbrød med nøter

Dag 1

1/2 pk fersk gjær

6 ss honning

1 ts salt

12 dl lunka vatn

1 liter sammalt rug

Dag 2

8 dl sammalt kveite

4 dl kveitemjøl

1 1/2 ss kanel

1 ts vaniljesukker

20 mjuke, oppklipte svisker

20 oppklipte aprikosar

2 dl rosiner

200 gram hasselnøter

Dag 1: Smuldre gjæra og rør ho ut i vatn, honning, salt og sammalt fint rugmjøl. Dekk bollen med eit klede og la det stå på kjøkkenbenken til neste dag.

Dag 2: Bland mjøl, krydder, frukt og nøter og rør dette i deigen som du laga i går. Deigen skal vere så laus at du rører han med ei tresleiv. Han skal ikkje eltast på bakebordet. Smør godt to brødformer som tek 2 liter kvar og fordel deigen i. Slå formene mot benken for å unngå luftbobler i deigen. Brøda skal forhevast 1 time.

Eit alternativ til å smørje formene er å ha bakepapir i. Unngå for all del brød som heng fast i formene. Har du for små former vert brøda for høge og lett rå inni. Veit du ikkje kor store former du har så fyll dei med vatn og mål opp vassmengda. Steik brøda på 200 grader på nederste rille i om lag 1 time og 20 minutt.

Yoghurtbrød med nøter og frukt

1 stort beger yoghurt naturell ( 5 dl)

5 dl vatn

50 gram gjær

200 gram fint sammalt kveitemjøl

200 gram grovt sammalt kveitemjøl

700 gram kveitemjøl

1 ts salt

1 ss sukker, gjerne brunt om du har

350 gram blanding av rosiner og nøter.

Bruk dei nøtene du har i hus, eller eksperimenter deg fram til di spesielle blanding. Du kan og bruke fiken, dadlar og aprikos. Også i denne oppskrifta skal nøtene vere heile når du har dei i deigen.

Varm yoghurten og vatnet til 37 grader og rør gjæra ut i dette. Ha i alt mjølet, sukker og salt. Til slutt har du i nøtene og rosinene som tilsaman skal vere 350 gram.

Kna deigen godt saman og set han til heving i ein time. Legg deigen på bakebordet med mjøl under og kna deigen i hop att.

Del han i to og og form to store brød. Legg dei i to brødformer på to liter kvar som er godt smurte. Pensle brøda med vatn og strø havregryn på toppen. La dei etterheve seg i ein time. Steik dei på 220 grader på nederste rille i ein time.

Halvfine rundstykke

Denne oppskrifta gjev 16 rundstykke

400 gram kveitemjøl

200 gram sammalt grov kveite

1/2 ts salt

75 gram margarin

4 dl lunka vatn

1/2 pk gjær (25 gram)

Bland saman alt det tørre og smuldre margarinen i. Varm vatnet til 37 grader og rør gjæra ut i dette. Slå så denne deigvæska i det tørre. Har du no fått ein litt våt deig så strø litt kveitemjøl over deigen. Legg eit handkle over bakebollen og hev deigen i 35 minutt.

Trill ut ca 16 avlange rundstykke og etterhev dei i 30 minutt. Pensle dei med mjølk og strø havregryn på toppen før du steikjer dei midt i omnen på 220 grader i 20-25 minutt.