Kan speilet tale?

Speilet kan tale

Speilet skal se på dig hver morgen,
forskende,
se på dig med det dybe, kloge øie,
– dit eget!
hilse dig med det varme, det mørkeblå øie.
Er du ren?
Er du tro?

Det er dramatisk, dette diktet av Sigbjørn Obstfelder. Eg møter ofte menneske som seier at det er så viktig for dei at ein er ærleg og open. Dette er eigenskapar eg og set stor pris på. Alt for mykje vert fortia, pynta på og feia under teppet.

Samstundes er det påfallande at løgn er ein del av den sosiale smøringa menneske imellom. Vi lyg om at maten var god, vi lyg om at vi har det fint når vi eigentleg føler oss heilt knust og vi lyg om at vi har planar ein kveld vi vert invitert i selskap, medan det vi treng er å tilbringe ein kveld i sofaen.

I nære relasjonar er løgna med på å halde oss saman. Kjærestar, særleg dei nyforelska, lyg for å framstå som meir attraktive for den andre. Eg song i kor ein gong, der det viste seg at ni av dei tolv røykarane i koret røykte i smug for foreldra sine. Alle ni var mellom tjue og tredve, altså fullt ut i posisjon til å innrømme at dei røykte, og stå for det.

Likevel vert vi utruleg opprørte over at andre lyg til oss når vi får vite om det. Enkelte går så langt at dei plagar dei som dei er i eit forhold med, fordi dei føler at den andre held tilbake, pyntar på sanninga, ikkje vil dele informasjon om kva som har skjedd i tidlegare relasjonar, eller kva partneren tenker om menneske dei møter.

Men kva levevilkår har ærlegheita? Korleis møter du eit ærleg svar? Korleis kan ein skape ein kultur for ærlegheit og open dialog i ein familie eller i ein relasjon? Noko av det viktigaste er kanskje å alltid møte eit ærleg svar med ro og med eit ope sinn. Ein må gjere sitt beste for å unngå å bli opphissa, sint eller iskald i møte med eit ærleg svar.

Eg har brukt lang tid på å lære (og å vise) barna mine at eg vert mykje mindre opprørt over sanninga enn over ei løgn. Men dette gjeld ikkje berre overfor barn, det gjeld også vaksne imellom.

Ofte heng det saman med å takle å bli avvist. Viss den som får sanninga servert opplever sanninga som ei avvising, og blir opprørt eller iskald over det, så lærer avgivaren av det ærlege svaret at eg kan ikkje vere ærleg ovanfor denne personen. Her må eg i framtida passe på å pynte på realitetane, for eg meinte ikkje å avvise. Eg ga berre eit ærleg svar.

Samstundes treng ein ikkje alltid vere brutalt ærleg. Somme tider kan det vere naudsynt å halde tilbake, ein må ikkje dele alt. Men då handlar det meir om å vise omsyn enn å lyge. Kanskje tok dei ni røykarane omsyn til foreldra sine når dei røykte i smug? Eg veit ikkje. Eg veit berre at eg syns dette er spennande og vanskelege spørsmål å tumle med.