Dei dummaste bøndene får dei største potetane, seiest det. Vel, utan noko som helst forkunnskap eller erfaring har vi hausta flotte poteter i år, så då er det vel sant.

Det heile byrja med eit blomebed som i all hovudsak besto av bergenia og skvallerkål. Bergenia er ikkje min favoritt, og dette var på finaste plassen i hagen, så eg ville gjerne plante noko anna der, noko som kunne bløme lenger og glede oss gjennom heile sommaren. Så i april grov vi opp bedet, røska bort bergeniaen og sålda ut skvallerkålrøttene, og så sto vi der og glodde. Kva gjer vi no? Jau, vi set poteter, var den lyse idéen vi fekk.

Jakta på settepoteter var kortvarig, dei spira og var klare til å bli lagt i jorda, så første mai hadde vi fem flotte rader med mandelpotet klar. Å sette poteter ein plass du vil forbetre jorda er faktisk ein god måte å gjere den lausare og lettare å jobbe med på. Ugras trivest ikkje der potetene er, og når du har teke dei opp ligg bedet klart og fint til å plantast i.

Blomebedet ligg i Sverige, så vi var innom omtrent kvar fjortande dag, vatna og hyppa, og gledde oss over dei friske grøne spirane. Tidleg i august hadde risa lagt seg, og då tok eg greipa fatt. Det er heilt fascinerande, ein føler seg beint ut rik når ein kan stå der og riste forsiktig på potetrisa, og så kjem dei vakre, lyse, avlange mandelpotetane til syne. Ei stor kasse, sikkert femten liter vart det av ca. tjue settepoteter. Det må ein seie er bra avling.

Så kva gjer ein då, når ein står der med begrensa lagringsrom og femten liter poteter? Då er det poteter til alle måltid, bortimot. Har du kalde poteter kan du mose dei og lage potetkaker, du kan presse dei og elte dei inn i brøddeig, og du kan spise dei kalde med spekemat, flatbrød og rømme. Eg har laga potetmos av ulike slag, og ikkje minst omnsbakar eg dei med gode krydder og olivenolje. Til dette brukar eg dei minste potetene, då går det fort, og dei smakar fortreffeleg.

Mandelpoteter er mjølne poteter, og det betyr at dei veldig fort eksploderer viss du kokar dei i vatn. Eg skrellar dei på førehand, og dampar dei til dei er akkurat møre. Då unngår eg at dei blir til stappe før eg vil at dei skal bli det. Bruk ei klassisk pinnekjøtrist som du legg i kjelen, og fyller opp med poteter. Hell på kokande vatn frå vasskokaren, slik at det står nesten opp til rista. I min kjele er det ca. ein halv liter. La potetene stå og dampe i 12-15 minutt, før du slår av varmen og heller av vatnet. Sett gryta tilbake på plata igjen med loket halvt på, slik at potetene ikkje er for våte. Så kan du lirke ut rista, og lage stappa i gryta. Det blir færre kjørel i sving, og mindre oppvask. Brukar du kokefaste poteter er det lettare å lage mos med ei potetpresse, stapparane egnar seg best for mjølne poteter.

Den klassiske potetmosen som eg lærte av Malene på ungdomsskulen i Stokksund er min favoritt. Ho brukte heilmjølk, og var raus med smøret, det vil seie, det var nok helst margarin. Men uansett, den smakte himmelsk for holsvoltne sjuandeklassingar.

Får du restar av potetmos så er det veldig lett å varme dei oppatt. Eg brukar å varme litt mjølk i ei gryte, og så ha i stappa og røre den glatt.

Klassisk potetstappe

1 kg mjølne poteter

50 g smør

2-3 dl heilmjølk

Salt og peppar

Skrell potetene, og damp dei møre på rist i vatn utan salt. Hell av kokevatnet, og ta ut rista. Ha smør, 1 ts salt og ein dl av mjølka i gryta, og legg på loket. La det stå eit par minutt på avslått plate. Mos potetene med ein stappar. Spe mosen med meir mjølk viss den vert for fast, og smak til med peppar og meir salt viss det trengst. Server med ein gong.