I desse glade maidagar står invitasjonane i kø, og får du ingen så lag din eigen fest og gled dei du kjenner. Eg har fått meir og meir sansen for å samle vener og familie på ettermiddagen på 17. mai for eit roleg og koseleg lag med god mat og god stemning. Eg har også stor sympati for vertskap som bakar godt brød, handlar drikkevarer og ber gjestane ta med ein rett kvar.  Berre brødet er godt og smøret mjukt kan det bli kjempevellykka.  Satsar du på lyse og lette rettar, gjerne basert på sjømat som her, passar ein kvitvin, gjerne musserande, til heile måltidet.

Her kjem oppskrift på eit godt brød, og på nokre gode smårettar som er fine å ta med seg til dette kloke og gjestmilde vertskapet. Lagar du rettane sjølv, vil du sjå at eg har tenkt på at mesteparten skal kunne gjerast på førehand, slik at det vert mindre stress når gjestane kjem.

Godt brød

1 liter lunka vatn            

2,4 liter (ca. 1,5 kg) kveitemjøl

1 pakke gjær

1 ss sukker

1 ss salt

1 dl olivenolje

Løys opp gjæra i vatnet, som må vere fingervarmt. Bland alt det turre, og ha så i gjærblandinga og oljen.  Eg svergar til kjøkkenmaskin. Då kan du elte deigen lenge, minst fem minutt, helst meir.  Hald tilbake litt mjøl, og juster dersom deigen er for blaut.  Han skal akkurat sleppe bollen når han er ferdig elta og har fått nok mjøl i seg.  La deigen heve så lenge han treng.  Det er bedre å lage han i god tid enn å satse på at han hevar ferdig på ein halvtime, for det gjer han ikkje. Både mjøl og gjær kan variere i bakeevne, så deigen må få den tida han treng.  Slå han heller ned og gje deigen ein heverunde til dersom du ikkje har tid til å bake han ut akkurat når han er stor og fin.

Brødet kan tilsettast urter (ei stor spiseskei provencekrydder knust i mortar til denne porsjonen er passe), oliven og bløytte, strimla soltørka tomatar eller hakka nøtter. Skal du ha i noko av dette er det best å blande det i mjølet før du har i væska.

Form deigen som du vil, i rundstykke, samansette bollar på brett eller som loffar. Pensle med samanpiska egg, eller berre eggekviter dersom du lagar aioli.  Viss du vil ha frø på strør du på det du har, eg brukte valmuefrø i dag. Steik ved 225° i ca. 20 minutt. Dette er brød til ca. 15 personar, når eg lagar rundstykke som eg set saman fyller denne oppskrifta ei langpanne.

Marinerte reker

1 kg store reker med skal

Safta av to (kanskje tre) lime

1 neve hakka frisk koriander

1 neve hakka bladpersille

1 raud chili (dei store er mildast)

2 fedd kvitløk

2 ss olivenolje

1 ts sukker

Skrell rekene.  Ferdigskrella smakar ikkje på langt nær så godt, så ikkje ta det, er du snill.  Bland saman urtene med limesaft, olje og sukker.  Får du ikkje tak i frisk koriander, så kan du bruke basilikum eller mynte. Mynte gjev veldig sterk smak, så då treng du mykje mindre enn ein neve, kanskje berre nokre blad.

Finhakk chilien og bland i.  Er du skeptisk til styrken, så ta i litt etter litt til du syns det er passe. Press i kvitløken, bland godt og smak til om det trengst litt salt og kanskje litt meir sukker. Sukkeret er trikset her, det balanserer syra i limen og det sterke i chilien. Hell marinaden over dei skrelte rekene og vend om med to gaflar.  Dette kan stå kaldt i 4-6 timar, men ikkje så mykje lenger enn det.  Har du ein travel dag, så skrell rekene dagen før og lag dressingen ferdig for seg, og så blandar du alt rett før gjestane kjem. 

På festbordet passar det alltid med aioli. Det er i praksis ein majones med kvitløk i, og den er ikkje vanskeleg å lage trass sitt rykte. I dag lagar eg ein med soltørka tomatar i, det gjev ein meir kompleks og spennande smak. Slik gjer du det:

Tomataioli

2 eggeplommer (frys kvitene, eller pensle brødet med dei)

2 fedd kvitløk

1 ts dijonsennep

sitronsaft etter smak

1 lita ts salt

3-4 soltørka tomatar

Legg tomatane i kokande vatn, og la dei ligge der i ein time eller to. Køyr dei til ein puré når dei er godt bløytte.

Press kvitløken, og bland alt som står over unntatt tomatane saman i ein bolle.

Ta fram den gode, gamle miksaren som mor di brukte til vaffelrøre.  Miks ingrediensane over med nokre få dropar olivenolje.  Du kan byrje med ein god, kaldpressa jomfruolivenolje, ca. 1/2 dl.  Så finn du fram ein mildare olje, enten ein mild olivenolje eller ein annan smaksnøytral olje, til dømes raps eller soya, til saman 2 dl. Brukar du berre jomfruolje vert smaken på aiolien i skarpaste laget.  Drypp i oljen medan du miksar jamnt og trutt. Skulle blandinga skilje seg (det har aldri hendt meg, men alle oppskriftsbøker skriv om det, så då får eg vel seie noko om det) kan du redde situasjonen med litt kaldt vatn som du piskar inn, har eg lese.  Det viktige er å byrje å ha i oljen dropevis og så auke på litt etter litt til du har rørt inn all oljen.  Eg har sett folk gjere dette for hand med ein stålvisp, og dei har vondt i armen og skuldra i lang tid etterpå.  Hjulvisp, derimot funkar som ei kule. Vend inn tomatpuréen.

Så kjem tilsmakinga.  Skift til ein ballongvisp.  Det kan hende du treng meir salt, litt sitronsaft, (syra balanserer feittet i oljen) og litt sukker.  Husk at krystallar som sukker og salt løyser seg saktare i olje enn i vatn, så aiolien må kanskje stå litt mellom kvar tilsmaking for å trekke til seg sukker- eller saltsmaken.

Ein annan rett som passar kjempefint på maifestbordet er laksemousse. Slik lagar du den:

Laksemousse

350 gram røykt laks

3 dl crème fraiche

4 plater gelatin

safta av 1/2 sitron

2 dl kremfløyte

2 ss hakka, frisk dill

1/2 ts knust rosa peppar

Bløyt gelatinen i vatn. Mos røykalaksen med crème fraiche i matmølla. Pisk kremfløyten ganske stiv. Klem vatnet ut av gelatinen, og smelt den forsiktig ved å røre den ut i sitronsafta som du varmar forsiktig i ein liten kjele. Bland alt, og smak til med peppar. Salt er sjeldan naudsynt, for røykalaksen er så salt i seg sjølv.

Smør ei skål eller form med olje, og ha i røra. Sett den kaldt i minst tre-fire timar. Vend moussen på eit fat, pynt den med dillkvastar og server med godt brød til. Eg har også strødd knust, rosa peppar over. Den er mild i smaken, og det ser lekkert ut. Moussen kan også serverast i porsjonsformer.

Syns du at du treng ein saus til, så rør ut 2 dl créme fraiche med eit beger lakserogn eller lys lodderogn, litt finhakka raud løk og ei klype sukker. Smak om det trengst litt meir salt. Det avheng av kor salt rogna er. Får du ikkje tak i lodderogn, så ha i masse frisk dill i rømmesausen.

På ein buffet er det fint å variere med smakar og fargar, og eg serverer ofte gazpacho. Det er ei kald, spansk tomatsuppe, som smakar friskt og deilig viss det er varmt ute. Eg serverer den i små glas, slik at alle får ein smak. Slik gjer du det:

Gazpacho

4 tomatar

1 agurk

ein gul og ein grøn paprika

ein stor løk

tre fedd kvitløk

0,5 dl kvitvinseddik

0,5 dl olivenolje

1 ts sukker

1 1/2 ts salt

kverna peppar

Tabascosaus

1 liter tomatjuice

Stikk tomatane på ein gaffel ein og ein, og skjer eit kryss i dei frå topp til stilk. Dypp tomatane eitt minutt i kokande vatn, og så over i kaldt vatn. Då løsnar skalet, og du kan lett ta det av.  Skjer bort stilkfestet og det grøne rundt ved å stikke ein liten, kvass kniv inn og skjer rundt slik at du kan dra det ut. Del tomatane i fire, og legg dei i ei matmølle. Skrell agurkane, del dei i bitar, og ha dei og i matmølla saman med 2-3 dl tomatjuice. Hakk det fint, og ha det i ein stor bolle.

Ta bort stilken på parikaene, fjern frø og hinner, og del dei i grove bitar.  Legg til side i ei lita skål ca. 1/4 av kvar av paprikaene, og legg resten i matmølla. Ha i litt meir tomatjuice, hakk det fint i matmølla, og slå det oppi same bolle som tomat- og agurkblandinga. Skrell løken og kvitløken, og ha det i matmølla saman med resten av tomatjuicen. Denne blandinga skal køyrast lenger enn dei to første rundane, og i denne blandinga har du i olje, eddik og alle kryddera medan matmølla går på full fart. Oljen ”emulgerer”, slik at du ikkje får fettperler på suppa.  Oljen er ein svært viktig smaksberar i denne elles magre  suppa, men den treng ikkje vere synleg. Smak til om det trengst meir salt, sukker eller tabasco. Du kan og bruke fersk chili i denne suppa viss du vil ha den litt sterkare.

Suppa har berre godt av å stå i kjøleskapet til neste dag, så dette er typisk ein rett du lagar i god tid.  Når du serverer kan du hakke paprika og litt løk, og strø over kvar porsjon med suppe, eller pynt med litt frisk basilikum slik eg gjorde det. 

Lykke til med maifesten!