Month: januar 2009

Kjøkkenkreativitet

Published by

Når ein kjem i femte klasse er det slutt på SFO og andre støttetiltak, og tiåringane må klare seg på eiga hand fram til foreldra kjem heim. Det går stort sett heilt greit, og undersøkingar viser faktisk at barna likar den kjensla av fridom det gjev å vere heime åleine i den alderen. (At fridomen kan bli sterkt avgrensa av ei sjefete storesøster på 12 seier desse undersøkingane ingenting om.) Når klokka nærmar seg tre er desse barna på sjølvstyr ganske svoltne, og at dei då byrjar å prøve seg på å lage mat er heilt naturleg. Repertoaret her i huset består av nudlar, makaroni, tomatsuppe med makaroni, steikte pølser viss dei finn det og kakao. Ordentleg kakao lagd på gamaldags kakaopulver, mjølk og sukker samt ei lita klype salt.  Men når ein då er så heldig å ha fått ganske kreative barn, er det ikkje anna å vente at kreativiteten kan gje seg utslag i eksperiment som ikkje inngår i kokebøker som er i handelen. Min tiåring er mellom anna oppteken av kva som …

No ska vi færra te Mexico!

Published by

Det meksikanske kjøkenet har blitt verdsberømt, og det fell i smak hos svært mange. Kombinasjonen av tomat, chili, spisskummen, koriander og mais i ulike former særpregar denne maten, og har blitt verdskjent i løpet av dei siste 30 åra. Du finn meksikanske restaurantar same kvar du kjem, sjølv om den mest presise nemninga er ”tex-mex”. Det vi kjenner som taco og burritos er eigentleg ikkje vanleg mat i Mexico, men amerikanske bearbeidingar av tradisjonell meksikansk mat. Maischips dyppa i salsa eller rømme er blitt favorittlaurdagsgodt her i huset, til glede for store og små. På tex-mexrestaurantar får ein ofte gratinerte nachos (runde chips) til forrett eller som snacks, og denne laurdagen får du oppskrifta på min variant av gratinerte nachos. Chili finn ein overalt no, og sidan den kjem i så mange former kan ein alltid få med den sterke aromatiske smaken utan å måtte kjøpe den fersk i butikken. Eg har alltid chilipulver, tørka chili og søt chilisaus i hylla. Pulveret brukar eg i enkle gryterettar og krydderblandingar, den tørka chilien er fin i …

Noko av det vakraste II

Published by

Eg song i eit kor ein gong, som hadde ein stor, offisiell debutkonsert. På denne konserten framførte vi mykje flott musikk, men det som gjorde konserten aller mest spesiell for meg var dette stykket.  Stykket heiter opprinneleg Adagio for strings, og er skrive av den amerikanske komponisten Samuel Barber då han var 28 år. Han er fødd i 1910. I denne versjonen vart den brukt i filmen Platoon, og scena der helikoptra kjem inn over slagmarkene med denne vakre musikken i bakgrunnen er hjarteskjerande. Samuel Barber sjølv transkriberte verket for åttestemt kor i 1967 basert på teksten til messesatsen Agnus Dei. Under konserten, når dette verket skulle framførast, gjekk dirigenten vår og sette seg, og assistenten hans fekk dirigere Agnus Dei. Stykket er veldig krevande å synge. Alle stemmene går over to oktavar, og dei lange linjene er krevande å få til å klinge vakkert. Det var intense ti minutt. Det er ei utruleg kjensle å stå inne i eit så godt kor og bli boren fram på klangen som du sjølv er med på …

Sommar midt på vinteren

Published by

Her om dagen fann eg ein flott svinekam i butikken der eg brukar handle. Røykt og fin låg den der og minte ikkje det minste om sommarkotelettar. For det er jo det sommarkotelettane er lagde av; Svinekammen vert delt i skiver og vips har ein grillmat til sommaren. Eg kan styre meg for sommarkotelettar, eg syns dei vert salte og seige. Men den røykte svinekammen beinar eg ut, skjer hinnene av og trekkjer han med grønsaker og krydder til han når 70 grader inni. Då smakar han kjempegodt med kokte poteter og sennepssaus til. Når vi har sennepssaus brukar eg lage ein saus til, ungane mine er sære når det gjeld sennep. Kinasausen min er lett å få til, og er også god til det røykte kjøtet. Eg fann forresten ein ny måte å administrere kryddera til kjøtkrafta på då eg kokte svinekammen. Viss du som eg ikkje alltid har ei urtepotte eller to i vindaugskarmen midt på vinteren veit du at krydderbuketten ikkje alltid let seg binde med ferske urter til ei kvar tid. …

The One

Published by

Dolce & Gabbana lanserte denne parfymen i 2006, og ryktet vil ha det til at den vart lagt til datra til ein sjeik som utfordra ei rekkje kjende parfymørar til å lage ei duft spesielt til henne. The One er ein “Floral Oriental”, med varme, orientalske botnnotar og blomster og frukt lenger opp i “pyramiden”. Den har eit hint av plomme og jasmin, og botnnotane er vetiver, eit indisk gras som har ei veldig aromatisk rot, musk og amber. Mange vil oppleve den som søt, og det er den nok, men utpå dagen er (iallfall på meg) dei orientalske notane mest framtredande. Den finst og i ei lettare utgåve, L’eau The One, som har meir blomar i seg. The One er ein tiltalande, lettlikt og varm parfyme, som etter min smak passar best på vinteren. Ei sideeffekt av denne parfymen er at alle menn eg har rundt meg følgjer etter meg som kjælne kattar når eg har den på meg. Og det kan jo ha sin sjarm?

Dermed basta

Published by

Det italienske kjøkenet er verdskjent, og med pizza og pasta var det italienarane som brakte dei første utanlandske matskikkane til Norge. Eg minnest enno første gongen eg var på Bella Napoli i Oslo, og fekk pizza på middagstallerken med kålsalat (!) ved sidan av. Det var stort for ein tolvåring! Framleis er pasta velsigna godt og lettvint å ty til som kvardagsmiddag, og i dag skal du få ei god oppskrift på ein rask og velsmakande middag. Pasta vert oftast servert med tomatsaus i ulike utgåver, men her kjem det ein lys saus, basert på fløte. Kaloriane kan du spare inn ved å bruke matfløte eller kaffifløte, og jamne sausen med litt maizena. Det smakar ikkje like godt, men det gjer nytta viss sideflesket tynger deg. Koking av pasta er ein heil liten vitskap, og etter nokre års erfaring har eg lært meg nokre triks som du kan prøve. Det viktigaste er å ha nok vatn og ei stor gryte. Særleg dersom du brukar fersk pasta er det naudsynt å ha nok plass, pasta kokar …

Peppar som poppar

Published by

På tunga har vi smaksløkar plassert som formidlar signal til hjernen om korleis mat vi får smakar. Det finst fem grunnsmakar, salt, søtt, surt, bittert og umami. Umami er ein nøytral, kjøtaktig smak som til dømes finst i soyasaus, buljong og sopp. På engelsk har dei ordet ”savoury” som kan brukast som nemning på denne smaken. Smaksløkane som kjenner søtt ligg fremst på tungespissen, surt innafor der att, saltsmaken kjenner vi på sidene og bittert bak på tunga. Smaksløkane som kjenner umamismaken har eg ikkje funne plasseringa til, kanskje du kan hjelpe meg? Kjenneteiknet på god mat er at den har ein god balanse mellom dei ulike smakstypane. Nokre dropar sitron og litt skarp sennep i kvitsausen eller ei skei sukker i tomatsuppa må til, det rundar av og gjev retten karakter. Ofte er det ikkje meir salt som skal til i ein middagsrett, men noko som gjev ei anna smakstype enn den salte. På same måte må ei gulrotkake som er lagd med olje i staden for smør eller margarin ha ei lita teskei …

Karl Lagerfeld Kapsule Floriental

Published by

Det er nok rett å seie at eg er over snittet interessert i kva lukt eg spreier rundt meg. Eg har “alltid” brukt parfyme, men dei siste åra har eg variert meir enn før. Tidlegare hadde eg ein “signaturparfyme” over ei lang periode. Dei tidene er altså over. Tirsdag var eg ein tur innom ein stor parfymebutikk her i byen, og i herreavdelinga fann eg denne serien. Det er Karl Lagerfelds serie Kapsule, som kjem i tre ulike variantar: Woody, Light og Floriental. Parfymene er nok meint som unisex-parfymer, og sidan eg generelt har eit ganske fritt syn på kva dufter som er for menn og kva som er for kvinner, så eg testa alle tre. Floriental måtte få bli med meg heim. Den er krydra, med nokre milde edeltrenotar og med eit hint av fiol, som eg vanlegvis ikkje er så glad i. Her fungerte det fint, og eg har hatt det deilig med denne på meg dei siste par dagane.  Korleis skal ein velge sin parfyme? Sjølv om eg likar denne er det …

Gjensyn med skapfyllet

Published by

På det glade 70-talet var det god skikk at det sto minst tre fondygrytesett på eit bryllupsgåvebord. Dei fleste heimar der vigselsattesten er datert mellom 1968 og 1980 har eit slikt innerst i eit skap. Slikt skapfyll bør slik eg ser det møte verda på ein av to måtar: enten på loppemarknad slik at nokon andre som framleis syns fondy er gøy kan få glede av dei, eller så bør dei bli tekne i bruk att.  Fondy er i ferd med å bli moderne igjen, det har blitt meir vanleg å få tak i reinskore, godt mørt kjøt, og 70-talet er blitt mote igjen både når det gjeld mote, interiør og design. Sjå berre korleis dei gamle, emaljerte Katrineholm-grytene går unna til høge prisar i bruktbutikkane på Grünerløkka i Oslo. Og dei klassiske oransje piskebollane som ein fråfallen svensk prins designa er sett i produksjon igjen, lik dei berømte Relling-stolane frå Indre Sunnmøre. Har du ikkje fondysett, er det inga krise. Inntil sist jul, då eg vart eigar av mitt første fondysett, hadde eg klart …

Hummar og kanari

Published by

Huskar du den første gongen du fekk pizza? Eg har min første pizza i friskt minne, sjølv om det sikkert er 30 år sidan eg åt den. Det tok lang tid før eg smakte oppvarma tomat igjen, og endå lengre tid før eg forsto at skalet må av før varm tomat smakar godt. Mor mi las Kvinner og Klær, og der var det oppskrifter på moderne mat, der tomat var noko anna enn pynt på servelaten, og spagetti vart introdusert for første gong. Før KK fantest det berre makaroni i mi pasta-verd, og den var oppi tomatsuppa og i fiskegrateng. Bestemor mi lagde til og med ei makaronisuppe med mjølk, sukker og kanel, den trur eg ikkje vart nokon allmen suksess. I vår familie materialiserte den moderne maten seg og i kjøtsaus som vart servert med kokt spagetti. Då bestefar min fekk det for første gong, datt det ut av han: Ka e de hær før slags hummar og kanari! Dermed var retten døypt, og det heiter den framleis i vår familie. Og far min …

Kjekt å ha

Published by

Kva har eksperten i skuffene? Det var spørsmålet i ein e-post frå ein lesar av Alt godt. Spørsmålet inspirerte meg til å ta ein skikkeleg gjennomgang av kjøkkenet mitt, og sortere det viktige frå det uviktige. Kva brukar eg mest, og kva vert ikkje brukt av kjøkkenreiskapar? Kva er så viktig at eg tek det med meg når eg skal lage mat i andre sitt kjøkken? I dag får du altså ikkje ei einaste oppskrift, men ei vonaleg nyttig oversikt over det viktige og det uviktige i eit funksjonelt og praktisk kjøkken. Slike lister blir nødvendigvis individuelle, så om du er ueinig med meg er det heilt OK. Men det var nyttig å tenke igjennom kva som trengst og ikkje trengst. Når ein kosar seg med å lage mat er det viktig å ha gode og funksjonelle reiskapar. Kjøkkenutstyr er heller ikkje så veldig dyrt, du kjem langt med relativt enkle middel. Det er ingen grunn til å streve med sprukne og dårlege litermål og gryter med bulk i botnen. Skal ein rydde, må ein …

Noko av det vakraste I

Published by

Eg huskar ikkje når eg høyrde denne musikken for første gong, men eg huskar at det var med Emma Kirkby på sopran, og at det gjorde utruleg stort inntrykk på meg. Dette er så overjordisk vakkert at ein må berre lene seg tilbake og nyte det. Ein fråfallen prest eg kjende sa at dei siste ti åra var det musikken som heldt han i kyrkja. Når eg høyrer dette forstår eg kva han meiner.

Ei streng dame

Published by

Wenn jemand eine Reise Macht, dann kann er ´was erzählen. Når ein reiser lærer ein ting som ein kan bringe vidare, sa ein klok tyskar ein gong.  I møte med dansk matkultur har eg lært korleis ein kan vere nær kvarandre og likevel svært ulike på same tid. I danske butikkar finn du større utval av og betre kvalitet på ein del matvarer. Perlehøns og andebryst er daglegvarer, og utvalet av eksklusive  råvarer er mykje større enn vi er vande til.  Samstundes har prispress og konkurranse ført til at kvaliteten på ein del matvarer er høgst variabel. Dansk salami er full av feitt, og det same er leverposteien, som til overmål nesten ikkje inneheld lever. Eg møtte Camilla Plum, som kallar seg kogekone og ingenting anna. Ho leiar organisasjonen “Opprør fra maven”, der ho får rase ut mot all dårleg mat ein finn rundt om, særleg i billigbutikkane. Jammen var ho streng, eg er ikkje lettskremd, men ho piska meg rundt med fast hand og viste meg alt ho har på garden og i bardsbutikken. …

Mitt kjære Køben

Published by

Eg elskar København. Det er ein deilig by, med trivelege folk, god mat, masse å finne på og med ein smak av den store verda. Vinterferien då datra mi var 6 budde vi i husværet til ein kollega av meg på Islands brygge. Den dagen vi dro heim sa seksåringen: Mamma, vi kunne bodd i denne byen! Ja, det kunne vi verkeleg. Eg har gjort litt research for deg, og har nokre forslag til kva ein kan gjere der. Ber over med meg viss dette er litt familieretta, tipsa funkar fint for single og venninnegjengar og. Å kome seg dit Å reise til København er enkelt. Både med fly, båt og bil kjem ein seg lett og rimeleg nedover. Bil er strålande viss du skal vere i Danmark ei veke eller to, særleg viss du er glad i å handle, for å få med mykje bagasje på fly er eit strev. Når du først har kome deg til København er både byen og omlandet lett å finne fram i. God skilting og hjelpsame, vennlege danskar …

There’ll be crocuses…

Published by

Emo er eit omgrep som eg har sett brukt dei siste åra. Når eg tenker tilbake på då eg var tenåring så var eg nok ganske emo. Ikkje i sminke, antrekk og hår, men i det å kose seg med det sørgelege, å nyte dei smertefulle kjenslene og å kjenne seg dregen mot triste dikt, bøker og songar. Eg blir ikkje lei meg av dei, eg vert trøysta. Denne sangen er frå den tida i livet mitt, og den og plata Blue med Joni Mitchell følgjer meg alltid.

Blodige dessertar

Published by

Har du funne blodappelsiner i butikkane nyleg? Sesongen er her, og dei vakre, små blodappelsinene er til sals rundt omkring. Eg fann eit nett i butikken min denne veka, og då vart det gode dessertar denne helga, ein for alle og ein for dei vaksne… Blodappelsin minner meg om når eg var lita, og ikkje såg forskjell på den eine og den andre appelsinsorten. Lukka var stor når eg skrelte ein appelsin, og oppdaga at den var raud inni. Smaken var ikkje så ulik vanleg appelsin, kanskje litt syrlegare, men den raude fargen var spennande og annleis. I naturen er det slik at grønsaker, frukter og bær er sunnare di meir og mørkare farge dei har. Så blodappelsin må vel vere bortimot det sunnaste ein kan finne, bortsett frå blåbær? To dessertar kan kanskje virke litt overdådig i dag, men eg syns det er viktig å ha ein god dessert innimellom. Det dryger middagen viss ein fekk ein gjest ekstra, og reduserer sjansane for at ein kjem i stor freisting, og går i sjokoladeskåpet seint …

Tid for ein god kopp te

Published by

No sit eg og pustar roleg ut etter ein dag i kaféen på bokmarknaden på skulen vår. Mange stakk innom, til og med eitt par som hadde lese om bokmarknaden her i bloggen! Strålande! Det einaste fornuftige for å kvile vettet sitt, som mi nord-norske mor seier, er å lage seg ein god kopp te og blogge litt. Sidan eg hadde eit brutalt møte med dispril oppløyst i vatn med kaffismak ein stad i nord-Sverige på slutten av 70-talet har kaffi berre gjort meg kvalm. Eg er så pysete når det gjeld kaffismak at eg kan ikkje ein gong ete Tiramisu, den kjende, kaffitrekte kaka frå Italia, utan å kjenne kvalmebygene nærme seg. Så te var eit naturleg val for meg då eg byrja prøve nye smakar. Problemet med å ha eit anstrengt forhold til kaffi var at eg gjennom heile ungdommen vart plassert på barnebordet i familieselskap. Eg skulle jo ikkje ha kaffi! Ikkje ein gong det å fylle 18 var nok til å kvalifisere til sofaen, så lenge eg insisterte på medbrakte teposar …

Utgått på dato?

Published by

Eg har alltid hatt eit frilyndt forhold til dei datoane matvareprodusentane stemplar på varene dei sender ut på marknaden. Ein daglegvarehandlarson i min nære krets påstår at han aldri har smakt mjølk som ikkje er utgått på dato. Kokkar eg omgås hevdar hardnakka at eiga nase og øvrige sansar er det einaste ein bør stole på når det gjeld å avgjere om ei matvare er etande eller ikkje. Nokre tommelfingerreglar bør ein likevel halde seg til: Malt kjøt (og anna bearbeidd mat) er mykje meir utsett for bakteriar enn heile kjøtstykke, og bør difor vurderast nøye, uansett påstempla dato. Mat som er mygla skal ein og vere forsiktig med, det hjelper ikkje alltid å skrape mygla vekk, iallfall ikkje frå mjuk mat der mygltrådane lett kan vandre, som mjuk ost, syltetøy og saft. Luktar maten vondt kan den stort sett alltid kastast, sjølv om eg har fått malande skildringar av korleis heile kjøtstykke oppstår frå ei nær døden-oppleving viss det vert kunstferdig inngnidd med salt. Mor mi fortel om vasking av sure pølser hos ein …

Kakebordet

Published by

Kunne du kanskje gjette at eg hadde ansvaret for kaféen når korpset på Ila skal ha loppemarknad, bokmarknad, juleavslutning, juletrefest, 17-. mai-frukost og juneimit? Eg tenkte du ville syns det var gøy å sjå kva vi byr på når vi skal ha kafésalg. Her har du bordet slik det sto like før marknaden opna:   Herfrå og bakover ser du ei eplekake, ei fransk mokkakake, ei krydderkake, ei sjokoladekake, ei gulrotkake, gulrotmuffins og eit lass med vafler.  Avlange fat er fint på ein slik disk, då får du plass til mange fat side om side, og det er lett å flytte om på dei. Å ha nokre kaker på stettfat skaper variasjon, og gjer at ein kan plassere runde kaker utan at dei tek for mykje plass. Vi brukar å pynte kakene der og då, vi har med oss ting til glasur, strøssel og melis til å sikte over kakene. Det sparer dei som bakar for arbeid, og det hindrar at kakene vert kræsja på vegen til skulen.   Viss du søker på Fransk mokkakake …

Fortalte eg…

Published by

at eg var med på å lage bokmarknad på Ila i dag? Ja, det gjorde eg vel. Her er ein skatt som vart med heim: Elvis Presley, Frank Sinatra, ein purung Cliff Richard, ein eg tok med fordi han var så vakker (Robertino), Sophia Loren og Audrey Hepburn. På baksida av korta var det instruksjonar til ulike dansar, denne serien lærer deg korleis du dansar sakte vals. Rock n’ roll-serien som ligg att på bordet har mellom andre bilde av Marilyn Monroe. Det ligg og att ein filmserie, fleire andre danseseriar og eit vevd bilde av Stalin med kinesisk tekst. Ja, og så ca. 150 kasser med bøker. 😀 Marknaden er open i morgon og, 12-16 Fougstads gate 10 i Oslo.

Det vesle attåt

Published by

Kva skal vi ha til? Det er spørsmålet eg får når eg seier vi skal ha laks, kylling eller biff til middag. Og er det ikkje der utfordringa ligg? Å finne gode, varierte tilbehør som til og med er sunne, viss du er heldig? Helseguruane seier vi skal ha mindre poteter, pasta og ris, og då må vi ha fleire gode tilbehør, elles vert middagane trist. Så i dag får du to gode, enkle tilbehørsoppskrifter av meg. Kan nokon finne eit godt nynorsk ord til meg, forresten? På svensk har eg funne ordet ”tiltugg”, men det vert brukt om fingermat som vert servert til drinkar. Men kanskje tiltygg er det nye nynorske ordet for tilbehør? Amerikanarane kallar det ”side dish”, og det likar eg, ofte serverer eg tilbehøret på ein liten asjett ved sidan av. Ungane mine et meir salat viss eg lagar den i ei skål spesielt til kvar enkelt av dei. Då kan dei som ikkje likar tomat eller rå løk sleppe det, og få meir av det dei likar. Til sommaren og …

Meir anti-TORO

Published by

Når eg tenker tilbake på min barndom var det eit kjenneteikn på at ein middag var husmorfagleg forsvarleg: Den vart servert med brun eller kvit saus.  No for tida er dette ganske ukult, men slike sausar framleis er ein del av kvardagsmaten.  Eg syns det er bra, men det irriterer meg at TORO lever høgt på folks vegring mot bruning og tilsmaking. Eg syns det er gøy å lage brunsaus, den kan varierast i smak, og den kan brukast til mange ting. Brunsaus er slett ikkje feia av banen av pastasaus på glas, ein treng begge deler. Eg må innrømme eit konkurransefortrinn: Mor mi gjekk på lærarskule i Volda seint på 70-talet. Før ho flytta på hybel (ho kom heim kvar helg, altså!) ga ho oss syskena og far min grunnkurs i brun og kvit saus, så då vart det middag på oss i vekene likevel. Far min vart ein kløppar, og lagar framleis fiskegrateng frå botnen av så lett som berre det. Å smake til sausen er den store utfordringa og gleda, og kunsten …