All posts tagged: tradisjonsmat

Nybakt grovbrød

Ballbrød – grovbrød

Published by

Akkurat no er det potetballtid. Potetene har vore lagra sidan i haust og har passe mykje tørrstoff, og vi treng noko som mettar utan å vere for feitt. Når så ballen er kokt og fortært står du der med ei diger gryte med sø.  Dei fleste let det sikkert gå i vasken. Men ikkje heime der eg kjem frå, der bakar vi brød med det! Det vil seie, det var mor mi som kom opp med idéen. Det vert fantastisk gode brød, saftige, smakfulle og haldbare. Det er ikkje naudsynt å ha salt i brødet, for ballesøet er salt frå før. Skorpa på desse brøda vert sprø og fin, og smaken er nydeleg god. Dei smakar ikkje poteter eller ball, dei har berre ein veldig god brødsmak. Eg bakar brøda i form, då er dei lettare å handtere, og å skjere opp. Om du får tre eller fire brød av denne oppskrifta avheng av kor store former du har. Mine er vel blant dei største som du får tak i, og då får eg tre …

Potetball raspeball lagt opp på fat

Potetball frå Sunnmøre

Published by

No er tida her! Potetene har blitt lagra sidan i haust, då er dei perfekte til ball. Du finn môrpølse og vossakorv til halv pris i butikken, og rabbene er saftspente og fine i grønsaksdisken. Det er til og med torsdag i dag. Det er ingenting å lure på, lag ball! Potetball frå Sunnmøre 0,5 kg kokt, kald potet, skrelt 1 ,5 kg rå potet, skrelt 1 ss salt ca. 5 dl byggmjøl Bacon eller lettsalta sideflesk til dott Salt og/eller svor til kokevatnet Gulrot, kålrot og gjerne nokre gode pølser til å servere ved sidan av. Utstyr: Kjøkkenmaskin med kjøttkvern, ei romsleg (minst 7-8 liter) gryte, helst ei låg og vid om du har Mal dei kokte potetene først. Mal så dei rå potetene, køyr gjerne etter med ei tørr brødskorpe for å få det siste ut av kverna. Sett saltvatnet på kok. Har du sideflesk eller bacon i, så kjøp det med svor. Svora kan koke med i krafta, og gir nydeleg smak. Ha potetblandinga i ein bolle, og rør inn salt. Ha …

Det gode søte – berlinerkransar

Published by

-Og så kjem ein av dei store klassikarane: Berlinerkransane. Dette er ei småkake som må vere med, den er ei av dei sju viktigaste slaga, og den vert også rekna som ei av dei vanskelegaste. Det er fordi deigen må haldast kald, for elles vert den vanskeleg å arbeide med. Eg har høyrt at drevne bakarar lagar berlinerkransar framfor ope vindu, det syns eg høyrest risikabelt ut no i desember. Men viss du slit så kan det lønne seg å berre ta ein pause, sette deigen kaldt igjen, og så byrje på nytt etter at deigen har blitt kald. Eg er så heldig at eg har tilgang til det svenske perlesukkeret, det er kvitt og fint, og gir den rette utsjånaden på berlinerkransane, syns eg. Berlinerkransar 4 egg 125 g sukker 250 g smør, kjøleskapskaldt 300 g kveitemjøl Perlesukker til dryss Kok to av egga i ti minutt, til dei er hardkokte. Skrell dei, fjern kvitene og la plommene kolne i ei skål. Skill dei to andre egga, og ha plommene i ei romsleg skål. …

Raudbetsalat og biff a la Lindstrøm

Published by

Akkurat no er raudbetene i sesong. Eg likar å saltbake dei, då blir det litt mindre blodraud saft å halde styr på. Enklare å skrelle vert den og. Eg veit at bildet ser ille ut, men det kunne ha vore mykje verre, viss eg hadde skrelt røttene rå. Med masse møre og fine raudbeter parat prøvde eg meg på ein klassisk svensk raudbetsalat med eple og pepparrot. Det vart veldig godt! Denne salaten er ein veldig god base viss du skal lage sildesalat, då vatnar du ut så mange sildefiletar du har, skjer dei i små bitar, og blandar inn i salaten. Salaten serverte eg oppå små, lekre skiver av paté, som kvilte på ei rista loffskive. Det vart ein perfekt liten forrett, og den kan også serverast som eit lite tiltygg viss det er litt lenge til middag. Raudbetene kan du bake i god tid, dei held seg minst to-tre dagar i kjøleskapet. Du kan også bruke ferdigkjøpte sylta raudbeter, då kan du droppe eddik og kanskje også sennep i salaten, smak deg fram …

Fastelavnsbollar

Published by

Sjølv om det å faste stort sett er gått av moten så feirar vi framleis fastelavn. Fastelavn er ein del av innleiinga til fasta. På søndag er det fastelavnssøndag, med ris som skal gi ein fruktbar vår. Mandag er det blåmandag, då skal ein ete mager kost, slik at ein har plass til mykje mat i magen dagen etter, på feitetysdag. Rømmegraut er perfekt servering på feitetysdag. Askeonsdag skal ein tradisjonelt kle seg i sekk og aske, og aska skal kome frå brende palmegreiner som ein har teke vare på frå palmesøndag i fjor. Då er fasta fullt ut i gang, og ein får ikkje spise seg overmett før på påskeaftan. Det er mykje å passe på, altså. Men ein kan også ta den enkle vegen, og ganske enkelt kose seg med deilige krembollar på fastelavn. Eg har laga kanelbollar av den same bolledeigen, det er fint med litt variasjon. Vert ikkje alle bollane etne egnar dei seg godt til frysing, så lenge dei ikkje har fått krem i seg. Dette er ein stor deig, …

Bifflapskaus/brun lapskaus

Published by

Eg har fortalt om “spise-ut-av-frysaren”-prosjektet mitt? Noko av det eg fann der var ein bit oksekjøt frå nyttårsaftan. Då laga eg heilsteikt indrefilet, og den tjukke enden vart kasta i frysaren i ein pose, i kampens hete. Den tok eg opp her om dagen, og laga noko eg nesten aldri gjer; ein klassisk brun lapskaus, eller bifflapskaus. Bifflapskaus er den aller finaste lapskausen, og det smarte er at det skal ikkje så mykje kjøt til. Eg hadde ca. 300 g beinfritt kjøt, og det vart til middag til seks personar! Å bruke små porsjonar med kjøt i ei suppe eller ei gryte er ein god måte å dryge maten på. Kutt kjøtet i relativt små bitar, og pøs på med sunne, fine rotgrønsaker, legg til litt kål og løk, og så har du førsteklasses middag å by vener på.  Ja, og så er det dei store spørsmåla i livet: Tallerken eller skål? Skei eller gaffel? Der er vi ikkje heilt einige her i huset, men mette blir vi. Eg laga bifflapskausen i jerngryta mi, då …

Lapskaus på julerestar

Published by

Det slår ikkje feil, kjøleskap og frysar er fulle av restar etter julefeiringa. Eg var veldig fornøgd med meg sjølv før jul, eg hadde eit «spise ut av frysaren»-prosjekt. Det var av bitter erfaring, det har ein tendens til å hope seg opp. Vi hadde middag i minst fjorten dagar berre av ting vi fann i frysaren, deriblant ein lapskaus på årsgamal pinnekjøtkraft. For eg gjorde jo akkurat det same i fjor, tok vare på kjøt og kraft etter julemiddagen. Viss du ikkje tek med feittet så held det seg eit år i frysaren, det kan eg bevitne.  Denne jula feira vi i Sverige, og der har dei noko dei kallar kassler. Det er ganske enkelt ei bayonneskinke, og noko av det beste eg visste av julepålegg då eg var barn. Fårerull og syltaflesk var ikkje så nøye for meg. Tjukkskorne bayonneskinkeskiver derimot, var heilt fantastisk. Heile kjøtbiten gjekk ikkje med, og for at den ikkje skulle gå i hundane så kutta eg den i små terningar, og lagde ein aldeles fortreffeleg lys lapskaus på …

Det er ikkje for seint! Fruktkake

Published by

Du er vel ikkje heilt i mål med julebaksten? Det er iallfall ikkje eg. Men det er i siste liten ein er mest effektiv, er mi erfaring. Engelsk fruktkake er blant dei kakene som det seiest må lagast ein månad før jul. Det finst eksempel på 120 år gamle slike kaker, som framleis vert oppbevart som familieklenodier. Men mi erfaring er at kakene vert like gode om dei vert laga nokre dagar før servering, så null stress. Vil du ha fruktkake til jul, så kan du lage den no i helga. Sjekk kva du har i skapet, ofte kjøper ein nytt sjølv om ein har både sukat, rosiner og anna tørka frukt liggande, som bør brukast opp. Dei engelske fruktkakene er eit overflodsfenomen, med meir nøtter og frukt enn mjøl. Dei vert eit symbol på avstanden det trass alt bør vere mellom kvardag og høgtid. Eg likar mine fruktkaker med ein ekstra kryddersmak. Du får smake deg fram, og finne ut kva du likar. Nokre meinar det blir smør på flesk, eg er meir på den linja …

Den første julebaksten – heimelaga knekkebrød

Published by

Det å bake til jul er ein fin tradisjon. Eg likar å bake dei søte kakene ganske tett oppunder jul. Det reduserer svinnet, og gjer at dei smakar ferskt og godt når julegjestane kjem.  Viss du har bakelyst no, så er dei tørre brøda det beste å byrje med. Det du kan fryse ned kan også bakast no, eg har allereie to julekaker i frysaren, men det kan vi snakke om litt seinare. I dag skal du få lære å lage to deilige sortar knekkebrød, perfekt til å servere på julebordet, med sild, leverpostei eller smakfulle ostar.  Lurer du på om det er noko spesielt med heimelaga knekkebrød, så vil eg berre tilrå at du testar det ut. Dei blir så gode, og ganske annleis enn dei du kjøper. Dessutan kan du variere krydring og smak, på den måten får du ulike variantar til ulik bruk.  Dei krydra knekkebrøda kan du smaksette på ulike måtar. Eg har laga to variantar, ein med urter og ein med søte krydder. Der valde eg anis, fenikkel og spisskummen. …

Saftig svin

Published by

Av og til er det berre tradisjonsmat som gjeld for meg. Gode sausar, kokt kjøt og raust med poteter til, då er eg lykkeleg. I dag fann eg eit stykke salta svinebog i kjøtdisken, og salta kjøt syns eg alltid er best når det vert kokt. Ein klassisk søndagsmiddag, altså, der eg serverer kjøtet med ein variant av løksaus og ein mos av det eg hadde i kjøleskapet, altså søtpotet og gulrot. Den vart veldig god, om eg skal seie det sjølv! Prøv den til grilla pølser, kotelettar eller til kvit fisk, den passar like godt. Løksausen laga eg på fløte og krafta frå det kokte kjøtet. Eg slo ut håret, og hadde litt øl i kokevatnet. Det balanserer godt det salte i kjøtet, og tilfører ein liten bitter tone saman med laurbærbladet. Det er smak og behag, syns du ikkje noko om det bitre kan du bruke eplejuice i krafta i staden, og droppe laurbærbladet. Merk deg at det ikkje skal salt i kokevatnet til kjøtet. Kjøtet er som regel meir enn nok salt …

Hønsefrikassé

Published by

Frikassé er ein klassisk søndagsmiddag der kokt kjøt vert servert med kokte grønsaker og ein jamna saus. Det er ein ekte barndomsmiddag, og noko av det beste eg veit. Sausen skal vere litt søt og litt syrleg, og det er mange måtar å oppnå det på. Eg har litt vin i krafta, men det er ofte ikkje nok. Med litt eddik i sausen får du akkurat den rette balansen mellom surt og søtt. Grønsakene i ein frikassé kan varierast. Du kan ha i båtar av kvitkål, kålrotterningar, brokkolibukettar, persillerot eller selleristenger skore i tynne skiver. Dei fleste kål- og rotgrønsaker vil berre tilføre smak og farge til frikasséen. Brokkoli bør du vente med å ha i til to-tre minutt før servering, eventuelt koke den for seg sjølv, og servere den ved sidan av. Frikassé kan også lagast med karri, då droppar du det syrlege, og brukar heller ei teskei karri i gryta. Kna i så fall gjerne karrien saman med smøret når du jamnar gryta. Karrismaken utviklar seg veldig godt i møte med feittet i …

Ein enklare karamellpudding

Published by

Karamellpudding er min signaturdessert, og den blir alltid møtt med hyllest. Ein tenker jo ofte at det er komplisert, men eigentleg er det veldig enkelt å lage. Då Coop extra la ut oppskrifta mi til jul i år fekk eg eit tips frå ein slektning, som hadde sett oppskrifta mi, og syntest eg gjorde det unødvendig vanskeleg. Det er berre å blande alt i hop med ein gong, og sile det opp i forma, sa ho. Eg grunna på dette, for eg har jo lært at ein må varme opp mjølka med vaniljen for å få fram den gode smaken. Men det er jo ikkje verre enn at ein kan prøve, så då kasta vi oss ut i det, min kjære og eg. Kombinert med eit ynskje om pudding berre på heilmjølk, utan fløte, så vart det altså ein ny måte å lage karamellpudding på for meg. Og det beste? Den er like god som “den gamle”, sjølv utan oppkok og fløte! Så no har du sjansen, meld deg frivillig til å lage dessert på …

Det grunnleggande

Published by

I skulen høyrer vi om grunnleggande dugleik, dei tinga som alle skal lære, som lesing, skriving og rekning. Men det finst grunnleggande teknikkar som ein må meistre på kjøkenet og, så i dag skal du få lære, eller repetere, nokre av dei. Eg må berre innrømme det, eg elskar saus av alle variantar. Frå barndommen av har eg eit særleg kjærleiksforhold til brun saus, denne utskjelte, kjedelege, stive og alderdommelege massen som mange avskyr. Eg elskar den, like fullt. Difor har eg også eksperimentert mykje med den, og eg huskar enno som om det var i går då eg fekk vere med ei erfaren kokke då ho laga ein bryllupsmiddag tidleg på nittitalet. Då braut ho eit stort stykke norzola opp i gryta, og eg sto med store auge og såg på. Eg treng kanskje ikkje nemne det, men sausen vart utruleg god. I dag skal du lære å lage brun saus, og viss du har laga det mykje gjennom åra, så kanskje du kan få litt inspirasjon til å justere smaken slik at den …

Lapskaus på gamlemåten

Published by

Det finst mange måtar å lage lapskaus på, og då tenker eg ikkje på å opne ein boks.  Min lettvinte metode er med bacon, kanskje til og med ferdig kutta i terning, som eg fresar i gryta, før eg heller på buljong og lapskausgrønsaker, og lar det koke i tjue minutt. Det er ein kjapp og enkel kvardagsmiddag, som ein som tidleg som råd er bør lære ungane å lage, slik at ein kan delegere middagen nokre dagar i veka.  Når ein brukar gamlemåten, som eg har gjort i dag, så byrjar ein med svineknokar. Finn eg salta svineknokar, eller kanskje aller helst salta og røykte, så kjøper eg dei på flekken, og byrjar allereie å gle meg over lapskausgryta som ventar.  Gamlemåten medfører og at ting tek tid. Ikkje nødvendigvis tid brukt framfor kjøkkenbenken eller komfyren, men du kan ikkje byrje tjue minutt før maten skal stå på bordet. Knokane er den første utfordringa. Slikt kjøt er ikkje spesielt mørt, så det må koke lenge. Eg set knokane på kok kvelden før lapskausen skal …

Syrleg fiskesuppe

Published by

I dag lagar eg ei deilig fiskesuppe, der eg har prøvd å leite fram den litt gamaldagse syrlege smaken som det var meir vanleg å framheve før i tida. Det var slik mi bestemor laga fiskesuppe, så eg har prøvd å gjenskape den smaken. Suppa er jamna med egg, det er også litt ”gamaldags”, men gir ein veldig fin og glatt tekstur, og passe konsistens på suppa. Denne måten å jamne supper og sausar på er også fin fordi den gir ei glutenfri suppe, for dei som treng det.  I suppa har eg brukt søtpotet og persillerot, saman med purre. Søtpoteten har ein rund og tiltalande smak som passar godt til den syrlege smaken på suppa. Persillerota gir ein krydra aroma som også passar veldig godt. Fiskesuppa er rask å lage, både persillerot og søtpotet kokar fort når dei er kutta i terningar. Du kan bytte ut søtpoteten med gulrot, viss det er det du har i kjøleskapet, og persillerota kan byttast ut med sellerirot eller pastinakk. Viss du har det skikkeleg travelt, kan du bruke …

Tradisjonelt på nytt – kålrulettar med savoykål

Published by

Nye råvarer kjem i butikkane, det inspirerer til å lage velkjende klassikarar på nye måtar. Eg elska kålrulettar då eg var lita. Eg syntest eigentleg vi hadde det alt for sjeldan. No lagar eg sjølv mat til min familie, og gløymer at det går an å lage ein klassikar som kålrulettar. Men då eg fann eit stort, saftig savoykålhovud vart eg inspirert. For eg må innrømme det, ein av grunnane til at eg ikkje lagar kålrulettar så ofte er at det er så styrete å få blada av kålhovudet. Men savoykål er ikkje så tettpakka som eit klassisk kålhovud, og er lettare å bruke. Viss du ikkje finn savoykål i din butikk kan du bruke spisskål, den er også lausare og lettare å bruke i denne retten. Det lønner seg å forvelle kålblada fort i kokekrafta før du lagar rulettane, det gjer dei lettare å jobbe med. Viss du ikkje er ein trena kålrullar kan det vere ein fordel å vere to første gongen ein rullar rulettane. Det er litt knotete å knytte tråden rundt …

Ferskt kjøt og suppe med klot

Published by

Ferskt kjøt og suppe kan serverast med eller utan klot. Klot er små bollar av mjøl, egg og krydder som får koke med i suppa, og som gjer retten meir mettande. Mjølbollane vert laga med egg som hevemiddel. Det gjer at dei bles seg litt opp, og blir luftige og fine. Har du ikkje egg, så kan du ha i litt bakepulver. Dette er tradisjonskost frå slaktetida, sidan retten er laga med ferskt, ikkje salta kjøt. Ein byrjar måltidet med suppa, som er laga på krafta frå kjøtkokinga.  Det kokte kjøtet vert servert til slutt, med grønsaker i grove bitar og ein nydeleg sursøt løksaus.  Ferskt kjøt og suppe med klot er eit heildagsprosjekt å lage, så du kan gjerne lage dobbelt porsjon. Då har du restar til neste dag. 1,5 kg beinfritt oksekjøt, gjerne bog eller høgrygg 1 lite kålhovud 2 persillerøter eller pastinakkar 4 gulrøter 1 purre 1 lita sellerirot 1 ss salt 1 ts peparkorn Sursøt løksaus 3 ss smør 1 løk 3 ss kveitemjøl 6 dl kraft frå kjøtkokinga 1 ss …

Ball og ballebrød

Published by

Lagar du ball? Ja, eg veit det er eit sensitivt spørsmål. Mange kvinner som meg, med mødre som lagar verdas beste ball, har berre styrt unna denne middagen. Vi ynskjer oss ball til middag kvar gong vi skal heim til middag, altså til barndomsheimen. Resten av året et vi det ikkje anna enn på IKEA. Det er for gale. Det er heilt slutt på at torsdag er balldag, det er berre på Kaffistova det er slik lenger. Eg har lagd ball kanskje tre gongar på ti år. Alle tre gongane har dei kokt ut i kokevatnet. Sist eg lagde forma eg tjueto ballar, og eg fann att elleve. 50% svinn, altså. Men eg må innrømme at eg var slumsete, og hadde nok for lite mjøl i. Eg har lova kjæresten min og meg sjølv at no skal eg lage ball oftare. Då vert eg sikkert flink til å gjere det og. Husk på at det er på denne tida at potetene er på sitt beste til ball. Dei er ikkje så fuktige og ferske som …